Bu hafta FTX kripto platformunda yaşananlar çok tartışıldı. Tartışma halen sıcak ve devam ediyor. Bu olaydan çıkartılacak pek çok ders var.
Hem FTX hem de Binance’in konum ve açıklamaları henüz tam olarak görünmeyen bir çok mevcut ve müstakbel mekanizmayı tetiklemiş durumda. Peki aslında ne oldu ve bizi neler bekliyor?
Bu süreç, global ölçekte en büyükler arasında gösterilen FTX platformunun sallanmasıyla başladı. FTX’i zora sokan durum ise likidite temininde yaşadığı güçlüktü. Diğer bir ifadeyle FTX müşterilerine nakit ödemeleri yapamamaya başladı. Bunu tetikleyen ise müşterilerin ani ve seri nakit çıkış işlemleri yapmaları olarak ifade ediliyor. Son üç dört gün içinde kimi kaynaklara göre 3 milyar dolar, kimi kaynaklara göre 10 milyar dolarlık bir para çekme işlemi bu durumun sebebi olarak anılıyor. FTX süreci, Bitcoin başta olmak üzere tüm kripto piyasasını doğrudan ve derinden etkiledi.
FTX’den ani ve yüksek nakit çıkış talebini ortaya çıkartan faktör ise FTX’in iştiraklerinden Alameda’nın bilançosuna verdiği destek haberleri. Tabi önemli olan detay ise bu desteğin, FTX’in kendi token’i olan FTT ile yapılmasında. Şirketin bilançosunun ağırlık varlıklarının kendi token’lerinden oluşması soru işaretlerini yarattı. Oysa bilançoda başka değerli veya sabit değerli kripto varlıkların olması bekleniyordu. Yine beklenen, FTX’in yaptığı işlemlere ve iştiraklerine olan borçlarına mukabil FTT yani kendi token’ını değil, sabit değerli kripto varlıklar veya dolar yahut Euro göstermesiydi. Malum kendi token’ını istediği kadar üretme ve teminat gösterme ihtimali bu teminatın güvenilirliğini zedeleyen bir faktör. Kaldı ki bu FTT tokenlar’ının kime ait olduğu, daha açık bir ifadeyle FTX’e mi yoksa müşterilerine mi ait olduğu hususu da başlangıçta net değildi.
Sonraları Binance CEO’sunun açıklamalarıyla FTX’in müşteri varlıklarını teminat gösterdiği iddiaları alevlenmeye başlayınca konu FTX için daha zor bir noktaya doğru ilerledi. Binance’in FTT’lerini satma açıklaması tüm FTT sahiplerini satışa, bu da FTT’lerin ve FTT teminatlarının değerinde dramatik bir düşüşe sebep oldu. FTX ve FTT telafisi imkânsız bir değer kaybıyla yüzleşti. Oysa daha birkaç gün evvel FTX’in kripto piyasasındaki yeri ve geleceği başka bir yöne sahipti.
Bu noktada Binance CEO’su bir açıklama daha yaparak FTX’in kendilerinden yardım istediğini, aralarında bir iyi niyet mektubu imzalandığını, DD sürecinden sonra FTX’i satın almayı düşündüklerini paylaştı. Bu bir kurtarma planına benziyorduysa da aslında kesin bir plan söz konusu değildi. Ne var ki pek çok basın kaynağı bu açıklamayı Binance, FTX’i satın alıyor şeklinde manşete taşıdı. Oysa gerçekte bir satın işleminden bahsetmek için henüz çok erkendi. Üstelik imzalanan niyet mektubu bile bağlayıcı değildi ve yapılan açıklamada bu nokta açıkça vurgulanmıştı.
FTX’in de satın almaya dair Binance ile benzer açıklamalarda bulunması bu noktada tereddüt uyandırıcı. Bu erken açıklamaları FTX’de işlemlerin kapatılması takip etti. Bu sebeple bir yandan olası bir satın almanın yukarı yönlü hareketleri hayal edilirken, diğer yandan satın almama, yani yardım etmeme olasılığını pek kimse görmek istemedi. Tüm bunlar olurken tüm piyasa uçtan uca dalgalandı. ABD’den COMEX her iki tarafı ve olanları incelemeye aldı. Bir çok regülatörün dikkati bu olaylara odaklandı. Tam da bunu takiben Binance, DD sonucuna göre FTX’i satın almaktan vazgeçildiği anlamına gelen bir açıklama daha yaptı. Bu ölçekte bir şirket ve yapı için dünyanın en hızlı DD’si yapılmış olabilir. Tabi bizce bu mümkün değil. Ancak bu olayların çok öncesinde bir DD süreci başlamadıysa.
Günün sonunda sorunun çözülmesi bir yana daha da içinden çıkılmaz bir hal aldığı izlenimi ön planda. Öte yandan tüm piyasa bu olanların etkisinden çıkabilmiş değil.
FTX süreci ve Binance’in açıklamaları iki önemli hukuki sürece önemle işaret ediyor.
Bunlardan birincisi, kripto varlıkların ve müşteri varlıklarının saklanma şekli ve saklama yetkilerinin düzenlenmesi. Bu konu epeydir gündemde ve bir hayli tartışmalı. Bu olaydan sonra platformların saklama yetkisini ellerinde tutması oldukça güç bir hal aldı.
İkincisi müşteri fonlarının ve kripto varlıklarının teminat gibi, üçüncü taraf işlemlerinde kullanılması ki bu gibi riskli işlem ve hatalar sermaye piyasalarında yıllar evvel kanla yazılan kurallara, acı tecrübelere yol açmıştır. Nihayet, bu ikinci durumdan ötürü olası regülasyonların kripto varlık hizmet sağlayıcıları (KVHS)’ler için oldukça sert olacağı, KVHS’lerin disipline edilmesi için çelik korselere sokulacağı ön görülebilir. Binance açıklamaları açısından ise konu daha karmaşık. Zira önce satış sonra alış en son vazgeçme açıklamaları piyasaya olumlu etkiler sunmadı.
Kaldı ki bir süredir rekabet otoritelerinin radarından uzak kalan kripto piyasası bu olanların etkisiyle tıpkı dijital pazarlarda olduğu gibi rekabet hukuku ve otoritelerinin inceleme ve uygulamalarına konu olmaya adaylığını pekiştirdi. Olası bir rekabet hukuku ihlali, rekabet kısıtlayıcı eylem, işlem veya hâkim durumu kötüye kullanma soruşturması diğer ülkelerdeki aynı yönde otoriteleri tetikleyebilir. Rekabet hukukunun derin sularının kripto piyasasını ferahlatacağından emin değiliz. Bunun olası etkilerine, dijital pazarlardaki soruşturma ve cezalar örnek gösterilebilir. Böylece FTX olayının görünen yüzünün arkasında ve ötesinde hem sermaye piyasası hukukunun geçmişten gelen ve deneyime dayanan ilkelerinin kripto regülasyonlarına doğrudan yansıması olasılığı tetiklendi hem de bu alana nispeten uzaktan bakan rekabet otoritelerinin ilgisini çekecek yeni bir oyun bahçesi keşfedilmiş olması olasılığı oldukça kuvvetlendi.
Son dakika gelişmelerden anında haberdar olmak için bizi Twitter’da, Facebook‘ta ve Instagram‘da takip edin ve Telegram ve YouTube kanalımıza katılın!
