Kriptoparalar ve Blockchain Yolsuzluğu Önleyebilir Mi?

Paylaş

Bu Yazıyı Paylaş

veya linki kopyala

Blockchain ve Bitcoin benzeri kriptoparalar ödeme ve işletme yöntemlerimizi değiştirebilir. Ayrıca yolsuzlukla savaşma adına da büyük ümit vadediyorlar


** Bu yazı World Bank resmi bloğunda İngilizce olarak yayınlanmıştır.


Teknolojik gelişmeler çarpıcı bir şekilde kamu maliyesindeki denetimi ve şeffaflığı arttırarak yolsuzluğu azaltmayı mümkün kılıyor. Örnek olarak, eğer bir hükümet bir yol yapmaya karar verirse, şu anda her bir doların neye harcandığını takip edebilir, sermaye sahiplerinin kimliklerini tek tek tespit edebilir ve sadece para harcamaya yetkisi olanların başlangıçta öngörülen masrafları izin verilen süre içinde harcaması sağlanabilir. Şu anda ortalama 15 ay süren dolandırıcılık ve yolsuzluk soruşturmaları, bir düğmeye basarak ufak bir maliyetle gerçekleştirilebilir. Daha önemlisi, bu tip bir finansal takip sistemi kamu sektöründe her yıl gayrisafi yurtiçi hasılanın %2’si olan $1.5 ila $2 trilyon arasında ödenen rüşvetleri de caydırıcıyı etkiye sahip. Üstelik bu sistem ülkenin gelişmesine de yardımcı olabilir. Bunların gerçekleşmesi için tek gereken ise kriptoparayı adapte etmek ve blockchain yazılımını kullanmak.

Kriptoparanın -kriptografiyi kulllanarak işlemlerin güvenli bir şekilde gerçekleşmesini sağlayan dijital paralar- bir proje için ödeme yöntemi olarak benimsenmesi banknot veya madeni para gibi geleneksel ödeme araçlarının aksine paraya sahip olan her kullanıcının kimliğinin belirlenmesini de sağlıyor. Bitcoin gibi popüler kriptoparaların anonim olmasına ve kimliği belirlemek için yalnızca bir şifre kullanmasına rağmen, kimlik numarası gibi kişisel bilgileri de içererek kriptoparaları kimliği belirlenebilir yapmak mümkün. Kriptoparaların kullanımı ayrıca işlemlerin anlık olarak ve sınırlararası bir limit olmadan transferin gerçekleşebilmesi işlem süresi ve ücretini azaltarak aracı kurum veya kişileri de ortadan kaldırıyor.

Bir hükümet veya geliştirici kurum mevcut bir anonim olmayan kriptoparayı kullanabilir veya kendisininkini geliştirerek ona örneğin “cleancoin” gibi bir isim verebilir. Kriptoparanın değeri piyasanın arz talebi ile belirlenebilir veya volatilitenin azalması açısından fiziksel bir para birimine sabitlenebilir (örneğin Bitcoin başlangıcından beri yüksek volatilite gösteriyor).

Blockchain’in benimsenmesi ise kriptoparaların takibini sağlıyor. Blockchain kronolojik olarak kayıt altına alınan kriptoparaların sürekli artan bir işlem (blok) listesini oluşturuyor. Blockchain uçtan uca bir ağ tarafından yönetilerek (madenciler tarafından) yeni blokları onaylamak adına kolektif olarak bir protokole bağlı kalıyorlar. Bir bloktaki işlem verisi kaydedildiği andan itibaren, o bloğun değiştirilmesi sonraki tüm blokların değiştirilmesini gerektirdiğinden geriye dönük olarak değiştirilemez. Veriler bir çok bilgisayarda kayıt altında tutulduğundan, veri kaybına yol açacak çok az risk var; ayrıca şifrelenmiş olduğundan verilerin gizliliği sağlanmış bulunuyor. Blockchain tüm kriptopara işlemleri için ortak kamuya açık bir “hesap defteri” olduğundan, araştırılabilir ve tüm işlemlerin takibi gerçekleştirilebilir.

Anonimliğin önlenebilmesi ve sıkı takip edilebilirlik sayesinde geleneksel paraların aksine yolsuzluk riski çok aza iniyor. Buna ek olarak iki özelliği daha dolandırıcılık ve yolsuzlukla savaşmasına yardımcı oluyor. Bunlardan ilki, bloklar dolandırıcılık ve yolsuzlukların önlenmesi için yeterli bilgi bulunması açısından ek verileri de içermelidir. İkinci olarak ise, blokların onaylanması için bu ek verinin akıllı kontrattaki veriyi sağladığının kontrol edilmesi gerekir. Akıllı kontratlar, sözleşmenin koşulllarına göre işlemleri başlatan ve kodun içinde programlanan mantıksal hükümleri içerir. Bu koşullar, fonları piyasaya sunmak için gerekli şartları, bunların kullanılabilir hale getirilme tarihlerini vb. içerebilir. Sözleşmenin sağlanması, uygun olmayan giderlerin önlenmesine yardımcı olur.

Bu dört özellik Ethereum teknolojisi kullanılarak birleştirilebilir. Ethereum; anonim olmayan, ek bilgilerin bloklara yerleştirilmesine izin veren ve akıllı kontrat özelliklerini kullanan blockchain kullanımına dayanan açık kaynaklı bir yazılım platformudur. Program kurulduktan sonra hükümet veya geliştirici kurumlar kriptoparaları gerçekleştirdikleri faaliyetler için bir bütçe olarak tahsis edebilir. Bu faaliyetlerde yer alan kişiler veya firmalar Ethereum platformunda protokol ve kontratlara uygun olarak onaylanması ile kriptoparaları ürün ve hizmetlerde kullanma yetkisine sahip olabilir. Bu onaylanma içerdeki veya dışardaki madenciler tarafından kriptoparanın küçük bir payı veya işlem ücretleri karşılığı yapılır.

Kriptoparalara erişim cüzdan denen yazılımlar sayesinde olur (bu cüzdanlar banka hesabı gerektirmez, ki bu durum finansal hizmetlere erişimi kısıtlı olan gelişmekte olan ülkelede bir avantaj oluşturur). Kriptoparanın son sahipleri de bunu bir borsada fiat paraya çevirebilirler – bu borsa geliştirici kurum, hükümet veya ikinci bir kurum tarafından yürütülüyor olabilir. Amaç paranın mümkün olduğunca hak sahibine yakın iken kripto paradan fiat paraya dönüştürülmesidir. Bu sayede paranın harcanması üzerinde maksimum kontrol sağlanacak ve yanlış kullanım olasılıkları azalacaktır.

Kriptoparanın bir projede, Güven Fonu’nda veya programda kullanılması

Özetlersek; kriptoparalar ve blockchain teknolojisi dolandırıcılığın ve yolsuzluğun önlenmesine yardımcı olur, kolayca erişilebilir bilgi ve hızlı denetlemeler sayesinde uygulama maliyetlerini düşürür, uygulamaların denetlenmesi ve harcamaların verimi ve etkenliğini görüntüleme olanağı sağlar, böylece kalkınma etkisini de artırır.

World Bank

Kriptoparalar ve Blockchain Yolsuzluğu Önleyebilir Mi?