KYC Nedir? Kripto’da Müşterini Tanımalı Mısın? Nasıl?

Müşteriyi tanıma kuralı, işe ve hizmete uygun olmayan müşteriyi kabul etmeme; edilmesi halinde ise müşteriye uygun olan işleri yapma, olmayanları yapmama fikrine dayanıyor. Böylece KYC aslında hem müşteri kabulünde hem de kabulden sonraki iş ve işlemlerde bir uygunluk denetimi. Profili şüpheli, sunulacak ürün veya hizmete uygun olmayan veya eksik olanın bunlar giderilene kadar müşteri olarak kabul edilmemesi, profiline uygun olmayan işlemler yapanların denetim ve gözetimi. Müşterini tanı eski bir kural. Birçok versiyonu var. Örneğin 18 yaşın altındakilere alkol ve tütün mamullerinin satılmamasında bile müşteriyi yaşına göre tanınmak gerekiyor.

Ancak modern dünyada KYC’nin konvansiyonel versiyonunun hedefinde mali ve finansal piyasa hizmet sağlayıcıların sundukları hizmetlerden yararlananlar yer alıyor. Bu sebeple KYC kuralına tabi olanlar, hem uygulayıcılar hem de muhataplar cephesinde, her geçen gün artıyor. Son zamanlarda KYC uygulamak zorunda kalan en büyük grup ise kripto varlık hizmet sağlayıcılar. Üstelik son derece adaletsiz bir şekilde, finansal kuruluş olarak kabul edilmemelerine rağmen. KVHS’lerin tanımı o kadar geniş ki neredeyse kriptoda herhangi bir hizmet sağlayan her kişi veya kurum KYC’ye tabi. KYC bir yanıyla KVHS’yi müşteriye karşı, diğer yanıyla müşteriyi kendisine karşı koruyor. Ancak finansal kuruluş statüsü verilmeyen KVHS’ler bu kuruluşlara sunulan veri tabanlarına erişim imkanına sahip olmadan biraz kör biraz topal bir KYC mücadelesine girmiş durumdalar. Şimdi KYC’nin anlamına, kapsamına biraz daha yakından bakıp, uygulama alanına kripto varlık hizmet sağlayıcıların penceresinden göz atabiliriz.

1. KYC Nedir?

Know Your Customer (‘‘KYC’’) “Müşterinizi Tanıyın” veya “Müşteriyi Tanıma Kuralı” anlamına gelmektedir. KYC, müşterinin kimliğini doğrulama sürecidir.  KYC veya KYC kontrolü, bir hesap açarken ve zaman içinde periyodik olarak müşterinin kimliğini tanımlamak ve doğrulamak için uygulanan zorunlu bir süreçtir. Başka bir deyişle, müşterilerinin gerçekte iddia ettikleri kişiler olduğundan emin olunmalıdır. İşin bu yanına kimlik tespiti ve teyidi diyoruz. Yani KYC’nin ilk ve belki de en önemli adımı.

KYC gereklilikleri, kara para aklamayı önleme (Anti Money Laudering – ‘‘AML’’) olarak adlandırılan daha geniş bir terimin bir parçası. Dikkat edilmesi gereken nokta KYC / AML’nin kripto varlıklara uzanması ve AML / KYC’nin kripto varlıklara dair konumudur.

Kimler KYC Yapmak Zorunda?

KYC uyumluluğuna tabi işletmeler genellikle bankalar, sigorta şirketleri, sanal varlık satıcıları, oyun ve kumar web siteleri, ödeme çözümleri vb alanlarda faaliyet gösteren işletmelerdir. Kripto varlık hizmet sağlayıcıları ve NFT (Non-Fungible Token) ile oyun siteleri için de KYC uyumluluğu ihtiyacı bulunuyor.  

MASAK yükümlüleri KYC yapmak zorundadır (01 Mayıs 2021). Çünkü, kripto varlık hizmet sağlayıcıları 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanunun 2. maddesinin birinci fıkrasının d maddesi uyarınca yükümlü kılındı. Kanunun ve bağlı bulunduğu mevzuat uyarınca Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarının yükümlülüklerinin arasında Müşterinin tanınması İlişkin yükümlülükler bulunmaktadır.

Müşterinin tanınmasına ilişkin temel düzenleme Kanunun 3.maddesinde yapılmıştır:

‘‘Madde 3-(1) Yükümlüler, müşterinin tanınmasına ilişkin esaslar kapsamında; kendileri nezdinde yapılan veya aracılık ettikleri işlemlerde işlem yapılmadan önce, işlem yapanlar ile nam veya hesaplarına işlem yapılanların kimliklerini tespit etmek ve gerekli diğer tedbirleri almak zorundadır.

(2) Kimlik tespitine esas belge nevilerini belirlemeye Bakanlık yetkili olup, kimlik tespitini gerektiren işlem türleri, bunların parasal sınırları ile müşterinin tanınmasına ilişkin ve konuyla ilgili diğer usûl ve esaslar yönetmelikle belirlenir.’’

Buna ilişkin ayrıca MASAK tarafından yayımlanan MASAK Genel Tebliğleri söz konusu. Detaylar için mutlaka okunması gereken tebliğler. FATF tavsiye kararları uyarınca sanal varlık hizmet sağlayıcıların KYC / AML uygulamalarını hayata geçirmeleri kaçınılmaz bir durum.

KYC Uygulaması Kapsamında Teyit Edilmesi Gereken Bilgi ve Belgeler

Konu bizim hukukumuzda MASAK yükümlülüğü ekseninde şekilleniyor. Yukarıda belirtildiği üzere MASAK yükümlüleri KYC yapmak zorunda. MASAK tarafından kimlik tespiti kapsamında teyidi gereken bilgiler arasında ad, soyad, doğum tarihi, T.C. kimlik numarası (Türk vatandaşları için) yer almakta olup, kimlik belgelerinin türü ve numarasına ilişkin bilgilerin doğruluğu; Türk uyruklular için T.C. nüfus cüzdanı, T.C. sürücü belgesi veya pasaport ile üzerinde T.C. kimlik numarası bulunan ve özel kanunlarında resmi kimlik hükmünde olduğu açıkça belirtilen kimlik belgeleri, Türk uyruklu olmayanlar için pasaport, ikamet belgesi veya Bakanlıkça uygun görülen kimlik belgesi üzerinden sağlanmaktadır.

MASAK tarafından uygun görülen kimlik belgelerine https://masak.hmb.gov.tr/sikca-sorulan-sorular resmi internet sitesinden erişilebiliyor. Yetkililerce istenildiğinde sunulmak üzere, teyide esas kimlik belgelerinin asıllarının veya noterce onaylanmış suretlerinin ibrazı sonrası okunabilir fotokopisi veya elektronik görüntüsü alınır yahut kimliğe ilişkin bilgiler kaydedilmeli.

Sürekli iş ilişkisi tesisinde beyan edilen adresin doğruluğu ise, yerleşim yeri belgesi, ilgili adına düzenlenmiş elektrik, su, doğalgaz, telefon gibi abonelik gerektiren bir hizmete ilişkin olan ve işlem tarihinden önceki üç ay içinde düzenlenmiş fatura veya MASAK tarafından uygun görülen diğer belge ve yöntemlerle teyit edilmeli.

MASAK’ın uygun gördüğü diğer belge ve yöntemlere https://masak.hmb.gov.tr/sikca-sorulan-sorular resmi internet sitesinden erişmek mümkün. Teyide esas belgelerin okunabilir fotokopisi veya elektronik görüntüsü alınmak yahut belgeye ait ayırt edici bilgiler kaydedilmek durumunda.

 GENEL OLARAK KYC PROSEDÜRÜ

KVHS’lerin müşteri tanıma formunun içeriğinde, genel olarak; e-devletten alınan ikametgâh belgesi ya da son 3 aya ait elektrik, su, doğalgaz faturası, müşterinin mesleği, yatırım kaynağı, işlem yapma amacı, öğrenim durumu, işlem risk tercihi (günlük alım/satım, trade, hedge, kısa vadeli yatırım, uzun vadeli yatırım tercihleri), toplam maddi varlık tutarı, gelir türü ve aylık gelir bilgileri talep edilmektedir.

KVHS’ler KYC prosedürünü kurumsal müşteriler ve bireysel müşteriler bakımından iki ayrı kategoride ayrı ayrı şekillendirmek durumda.  Kurumsal müşterilerden sistemden form doldurmaları ve fiziki olarak belge temini talep edilirken; Bireysel müşteriler bakımından (i) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olanlar, (ii) yabancı ülke vatandaşları, (iii) çalışma izni olan yabancı kimlik numarasına sahip müşteriler, (iv) vatandaşlıktan çıkan mavi kart sahipleri ve (v) çifte vatandaşlar için aşağıdaki şekilde bir uygulama söz konusu.

1. T.C. vatandaşları için Kimlik Bilgileri NVI sisteminden doğrulanan, selfie fotoğrafı ile hesapları doğrulanan, e-posta adresini ve GSM numarası doğrulanmış, adres bilgisi ve meslek alınmış kullanıcı hesapları. Kimlik görüntüsü selfie sisteme eklenmeli.
2. Çifte vatandaşlık sahiplerinin T.C. Kimlik Numara’sı olduğu için T.C. vatandaşı gibi standart süreç devam etmektedir.
3. Yabancı uyruklu müşterilere yabancı kimlik tespiti için fiziki olarak evraklar alınmalı ve sisteme eklenmelidir, aksi takdirde izin verilmemektedir; ek olarak pasaport, ikametgâh tezkeresi, KYC belgeleri talep edilmektedir.
4. Çalışma izni olan yabancı kimlik numarasına sahip müşterilerde, çalışma kartlarını sistemden NVI sisteminden doğrulanmalı ve selfie fotoğrafı ile hesapları doğrulanan, e-posta adresini ve GSM numarası doğrulanmış kullanıcı hesapları, kimlik görüntüsü selfie sisteme eklenmelidir. Bu tür kimliklerde geçerlilik tarihi her zaman kontrol edilmeli. Kripto para çekme ve TL çekme talimatı verilebilmesi için en az bir kere Türkiye’deki bankalardan müşterinin adına açılmış hesap ile TL yatırma ve çekme işlemi gerçekleştirilmesi gerekmektedir. (MASAK Genel Tebliği Sıra No: 5 (Basitleştirilmiş Tedbirler).

• Vatandaşlıktan çıkan mavi kartı olan müşterilere TC’den çıkarıldığı için TC’si vardır ancak sistemde TC’yi sildiği için doğrulama yapılamıyor. Bu nedenle fiziki olarak belgeler alınmalı.

Kripto varlık çekim ve TL çekim işlemleri yapılmak isteniyorsa; işlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı 85.000 TL veya üzerinde olduğunda Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik Madde 5 birinci fıkrasının b bendi uyarınca  fraud (dolandırıcılık) şüphesi olanlarda, mail adresi değiştirme talebi, GSM numarası değiştirme talebi, authorization (doğrulama) değişir ise (farklı bir araçtan sisteme giriş yapılması gibi) kimliğe ilişkin bilgileri almak ve bu bilgilerin doğruluğunu teyit etmek suretiyle müşterilerinin ve müşterileri adına veya hesabına hareket edenlerin kimliğini tespit etmek ve işlemin gerçek faydalanıcısının ortaya çıkarılması için gerekli tedbirleri almak zorunda. Ülkemizin önde geçen blokzincir teknolojileri ve kripto varlık hizmet sağlayıcılarından BİTCİ Teknolojinin KYC uygulamaları yukarıdaki detayları kapsayan bir şekilde yapılandırılmış.

Türkiye’deki Bazı Kripto Borsalarında KYC Uygulamaları

Ülkemizdeki ve globaldeki diğer KVHS’lere bakınca KYC uygulamalarında müşteriyi tanımak için yer yer yoğun bir süreç takip edildiğini görüyoruz. Bakalım uygulamada hangi KVHS hangi adım ve usullerle müşteriyi tanıyor.

• Paribu, ülkemizdeki kripto para alım satım platformlarından bir tanesi. KYC standartlarına uyum sağlamak için neler yapmış bakalım. Sitesindeki bilgilere göre Paribu, şu an, geçerli kimlik, adres ve gelir kaynağı bilgilerinin tespit ve teyidi ile müşterilerin gelir düzeyleri ve gerçekleştirdikleri/talep ettikleri finansal hizmetlerin ticari faaliyetleri, dahil oldukları müşteri tipinin genel çalışma tarzı ve gelir kaynakları ile uyumlu olduğuyla ve müşterilerin ulusal/uluslararası yaptırım listelerinde olup olmadığını sorguluyor. (Bkz. https://www.paribu.com/blog/paribu-rehberi/paribuda-kimlik-dogrulama-islemi-nasil-yapilir/ )

• Binance global kripto varlık borsalarından. Notlarımıza göre Binance KYC uyumluluğunu uzun bir süre uygulamadı. Ancak bir süredir KYC’ye uyum çalışmasını yoğun bir şekilde ilerletiyor. Binance’de müşterilerinin doğrulanması için prosedüre ilişkin belgeler; kimlik belgesi ve adres bilgisi. Bununla birlikte e-mail ve iki aşamalı doğrulama yapılmakta. Kimliklerin fotoğraf olarak da yüklenmesi ve sonra bir yüz tanıma yapılması gerekmekte. Ek olarak adres bilgileri ve bunların doğrulanması gerekiyor. Adres bilgilerinin doğrulanması elektrik faturaları, banka hesap özetleri ve internet faturaları gibi belgelerle yapılabiliyor. Binance TR de bu şekilde bir uygulamaya sahip. (Bkz. http://binanceturkiye.net/binance-kimlik-dogrulama/)

• BtcTurk ülkemizdeki bir diğer KVHS. İncelenince sitesinde KYC/AML politikası mevcut. Platform üzerinde bulunan her bir hesap için platforma girişlerde iki aşamalı doğrulama gerekiyor. Sitesine göre, kullanıcıların IP adresleri, cihaz tipleri, işletim sistemleri ve tarayıcı bilgileri kontrol ve kayıt altında. Bu kadarına gerek var mı emin değiliz. Fakat güven tedbire mani değil elbet. Üyelik için kimlik doğrulaması gerekli. Aranan bilgiler; ad-soyad, kimlik numarası, e-mail adresi, ikamet belgesi, iletişim bilgileri, telefon numarası, kullanıcı adı, devlet tarafından verilen kimlik, doğum tarihi ve hesap kaydı sırasında toplanan diğer bilgiler. KYC politikasına göre, bilgilerin doğru, eksiksiz olduğundan ve değiştirildiğinde zamanında güncellendiğinden emin olunmalı ve verilen bilgilerden herhangi birinin yanlış, hatalı, güncelliğini yitirmiş veya eksik olması halinde BtcTurk hizmetlerini sonlandırabilir.

Bitexen’de hesabın onaylanması için gereken bilgiler ise telefon numarası, kimlik, adres, KYC formu ve zorunlu olmayan bir dilekçeli selfie olarak sayılmış. Bu bilgilerin tamamının doğrulanmış olması aranıyor.

Uluslararası Kripto Borsalarında KYC

Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Birleşik Krallık, Yeni Zelanda ve Avustralya da dahil olmak üzere dünyanın birçok ülkesinde, bankaların ve diğer finans kuruluşlarının suçlular tarafından kara para aklama faaliyetleri için kullanılmasını önlemek amacıyla KYC yasaları ve düzenlemeleri yürürlüğe konmuştur.

KYC Avrupa Birliği’nin 2020 Beşinci Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesi Yönergesi ile uygulanması bir standart haline gelmiştir. Altıncı Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesi Yönergesi ise kara para aklama suçları listesine siber suçları ekleyerek kripto para birimi uyumluluğunu daha sıkı hale getirmiştir.

Seyşeller ise dünyadaki en büyük kripto para borsalarına ev sahipliği yapmaktadır. BitMEX bunlara en iyi örneklerden biri olarak gösterilebilir. Ancak bilindiği üzere borsa son zamanlarda hukuki ihtilaflara karşılaşmıştır. Ekim 2020’de ABD Emtia Vadeli İşlemleri Ticaret Komisyonu, BitMEX’i kara para aklamakla ve ABD’de yasadışı olarak faaliyet göstermekle suçlamıştır. The Block ile paylaşılan mahkeme belgelerine göre, BitMEX CEO’su Arthur Hayes bu Nisan ayında ABD yetkililerine teslim olmuştur. Seyşeller’de iş yapan bir diğer kripto para borsası OKEx’in ise işleri Seyşeller’de yürütülür ve Malta merkezli olmasına rağmen, Malta veya İtalyan vatandaşı değilseniz, şirket farklı bir Hizmet Şartları sözleşmesi kullanır. Bu nedenle satın aldığınız kripto para, Seyşeller’de bulunan Aux Cayes’e aittir. Ayrıca Binance, 2019’da Seyşeller’de Binance Investments’ı kurmuştur.

Kripto para borsaları finansal kurumlar olarak kabul edilmediğinde KYC düzenlemelerine sahip olmaları bu halde gerekmez. Finansal kurumlar için AML / KYC’nin gerekli olduğu ve kripto para birimlerinin bu şekilde kabul edildiği her yerde, KYC düzenlemeleri kapsamında da olacaklardır.

Açıkça KYC uygulamasını zorunlu tutmayan ülkelerin çoğunda her halükârda AML uygulamaları vardır ve bu doğrultuda müşteri veya platform kullanıcıların kimlik doğrulaması ve buna yönelik belgelerin verilmesi gerekmektedir. Diğer ülkelerde ise ya kripto varlıklar yasaklanmıştır ya da sıkı bir kontrol altında tutulmaktadır.

ULUSLARARASI KRİPTO BORSALARINDA KYC UYGULAMALARI

• Nominex’in KYC politikasında bilgi vermeden 0.1BTC günlük çekim limiti vardır. Level 1 de ise günlük 10 BTC ile ad soyad, doğum tarihi, uyruk, kimlik numarası ve selfie talebi vardır. Level 2 de ise yukardakilerine ek olarak video görüntüsü talep edilmektedir.

• BYBIT’e email ve şifre ile giriş yapılıyor. Kullanıcının karşısına sadece ambargolu ülke vatandaşı (Suriye, İran, Küba, Sivastopol Kırım, Myanmar, K.Kore, Sudan ) olmadığını teyit amaçlı pop-up çıkıyor ve mailine bir confirmation e-maili gönderiliyor. BYBIT’in sanctions kontrolü olup KYC denetimi bulunmamaktadır. Fransız hükümeti tepkili olduğu için şirket hakkında medya haberleri bulunmaktadır. (Bkz. https://www.bybit.com/en-US/help-center/bybitHC_Article?language=en_US&id=000001025 )

• BITMAX için AscendEX sitesinden e-mail ve şifre ile üye olunmasının üzerine telefon ve e-maile kod gelmesi gelmektedir. Çekim yapılması istenildiğinde kullanıcıyı kimlik doğrulamaya yönlendirmektedir, burada da ad soyad, ülke, doğum tarihi, kimlik bilgi ve görüntüleri talep edilmektedir.

Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları ve NFT Pazar Yerlerinde Uygulamalar Nasıl?

Kripto varlık hizmet sağlayıcıları ve NFT satın alınmasının artışıyla birlikte bu platformların KYC uyumluluğu gündeme gelmiştir. Bazı platformlarda KYC belgeleri olmayan kullanıcılara para çekme limiti konulmuştur. Örneğin, KYC’ye tabi tutulmadan AAX üzerinde 24 saat içinde 2 BTC çekilebilir ve Binance için doğrulanmamış hesaplara sahip kullanıcılar günde yalnızca 0,06 BTC çekebilirken, kimliği doğrulanmış hesaplara sahip olanlar günde 100 BTC’ye kadar transfer yapabilmektedir.

NFT açısından: KYC uyumluluğu tam olarak NFT dünyasında zorunlu tutulmamaktadır. Örneğin en büyük NFT platformlarından OpenSea KYC gerektirmemektedir. Diğer NFT platformlarının çoğu da aynı şekilde KYC gerekmemektedir. Dolayısıyla alıcılar ve satıcılar kiminle işlem yaptıklarını bilmiyorlardır. NFT platformları sadece kripto varlık borsasına ilişkin hizmeti sağlayan platformlardan farklıdır ve karşı tarafın kimliği kripto borsalarında olduğu kadar şu anda önem arz etmediği düşünülmektedir.

The Sandbox adlı kripto varlık oyunu da KYC uygulamamaktaydı fakat hızlı oyun testlerinde gerçekleşen oyuncuların hileleri nedeniyle KYC tarafından gerekli olan bilgileri oyun kazanan oyunculara uygulamayı düşündüğünü belirtmiştir. Artık Sandbox metaverse üzerinde toprak sahiplerinin KYC uyumluluğuna tabi tutulduğu görülmektedir.  

KYC uyumluluğu KYC adı altında düzenlenmemişse de zamanla uygulanmaya başlayacağı görülüyor. Binance ve SandBox’un başlangıçta KYC uygulamaları yokken kullanıcıların artması ve tehlikenin önlenmesi için KYC’ye uyumluluk göstermeye başlamaları bugun bir örneği. Kripto varlık hizmet sağlayıcıları ve kimlik bilgileri ile diğer verilerini gizli tutmak isteyen müşteriler için KYC / AML gün geçtikçe küresel seviyede kaçınılmaz bir hal alıyor. DAO ve DEX’ler şimdilik bundan belli oranda kendilerinde müstesnaymış gibi hareket ediyorlar. Bakalım küresel ısınma sonucu yükselen sular, KYC ve AML kurallarını ne zaman DAO – DEX kıyılarına kadar sürükleyecek. 

Son dakika gelişmelerden anında haberdar olmak için bizi Twitter’da, Facebook‘ta ve Instagram‘da takip edin ve Telegram ve YouTube kanalımıza katılın!