Kripto Koin ekibi sizler için görüştü!
Geçtiğimiz günlerde Kripto Koin ekibi olarak ODTÜ’de görev yapmakta olan Profesör Erkan Erdil ile Bitcoin’in geleceği ve Türkiye’deki adaptasyonu üzerine bir röportaj gerçekleştirdik. Sözü daha fazla uzatmadan, işte röportajımız!
Bize biraz kendinizden bahseder misiniz? Erkan Erdil kimdir ve hangi alanlarda çalışma yürütüyor?
1985 yılından beri ODTÜ’deyim, öğrenci olarak başladım ve siyaset bilimi okudum. Sonrasında iktisat bölümünden emek piyasaları üzerine yüksek lisansımı yaptım. Daha sonrasında Hollanda Kraliyet Bursu ile Hollanda’da doktorama devam ettim. Doktoramı da yine emek piyasaları üzerine yaptım. Ayrıca Türkiye’de yarım bıraktığım bir doktoram vardı, dönünce de onu tamamladım. İkinci doktoram da tarım iktisadı üzerine. 2002 yılında Bilim ve Teknoloji Politikaları Araştırma Merkezi’ne Bilim ve Teknoloji Politikası Çalışmaları Ana Bilim Dalı Başkanlığı görevine geldim. 2014 yılına kadar Ana bilim başkanlığını, 2017 Ağustosuna kadar da araştırma merkezinin müdürlüğünü yaptım.
Akademik olarak ise Emek piyasası üzerine çalışmaya başladım ama 2002’den sonra bu merkezle
birlikte bilim ve teknoloji politikaları üzerine çalışmaya başladım. Burada yaptığımız çalışmalar daha çok bölgesel inovasyon sistemleri, kümeler, inovasyon ölçümü gibi çalışmalar oldu. Bunun dışında pek çok ulusal ve uluslararası projeye de katkı vermeye çalıştık bu süreçte. Genel olarak Avrupa Komisyonu, Dünya Bankası, Kalkınma Bakanlığı, Bilim Teknoloji Sanayi Bakanlığı ve TÜBİTAK gibi kuruluşlarla ortak çalışmalar yaptık.
Peki şu anda ülkemizdeki ekonomik gelişmeleri ve genel anlamda ekonomiyi nerede
görüyorsunuz?
Buna bakarken aslında 2001 yılından bu tarafa doğru bakmak lazım. 2001 yılından sonra bir mali disiplin üzerinden kalkan bir ekonomi politikası vardı ve uzun süre korundu. Fakat özellikle 2015’den itibaren başlayarak ekonominin bir çok göstergesinde ciddi bozulmalar var ve tabii sürekli söylediğimiz bu on beş yıllık süreçte de yapısal sorunları çok çözemedik. Bu sorunlara genel olarak baktığımızda beşeri sermaye sorunlarını çözemedik, yalnızca üniversite açmakla çözülecek bir sorun değil bu. Nicelik kadar nitelik de önemli. Maalesef nitelikli yeni üniversiteler yaratamadık Türkiye’de. Bütün bu yapısal sorunları çözemeyip, mali disiplinden de vazgeçtiğimiz noktada ciddi bir bozulmayla karşı karşıya kaldık. Tabi buna gerek küresel, bölgesel siyasi gelişmelerin de etkisi oldu. Şu anda çok iyi bir durumda değiliz pek çok gösterge açısından. Gerek istihdam, gerek enflasyon, cari açık gibi tüm bu göstergelere baktığımızda bir kötüye gidiş görüyoruz son iki üç yıllık dönemde.
Biraz daha konumuza doğru gelirsek, sizce insanımız kripto paralara güvenir mi?
Ben bir gözlemimi paylaşmak istiyorum sizlerle, Türk insanı siyasi olarak muhafazakar olmakla birlikte teknolojik gelişmeler konusunda muhafazakar bir tavır hiç bir zaman sergilemiyor. Bunu da aslında pek çok veri üzerinden görebiliyoruz.
Örnek olarak sosyal medya kullanımında Türkiye çoğu listede ilk beşte. İnternetin yayılması, ya da internet bankacılığının kullanımı da yine örnek olarak gösterilebilir. Hatta çok rahat bir şekilde söyleyebilirim ki şu anda internet bankacılığının belki de dünyadaki en iyi örneklerini Türkiye’de görmek mümkün. Bunun tabi ki sosyal-kültürel geçmişimizle ve genlerimizle de ilgisi var. Göçebe bir yaşamın bu tip muhafazakar olmama durumuna etkisi büyük ve yeniliklere açık olmamız üzerinde de yine etkili ancak özellikle refahını koruma konusunda bu muhafazakar tavır devam ediyor. O nedenle bunun iyi örneklerini görür ve kripto paralar iyi şekilde anlatılır, toplum bilinçlendirme çalışmaları yapılırsa Türkiye’de, insanımızın buna da sıcak bakacağını düşünüyorum ancak şu anda insanımız bu konuya mesafeli. Sanayicinin, iş adamının ya da ortalama bir vatandaşın mesafeli yaklaştığını görmek zor değil çünkü insanımız kriptoyu riskli bir yatırım olarak görüyor. Riskli yatırımlarda da tabii ki risk alma davranışı kişiden kişiye, toplumdan topluma, şehirden şehire veya sınıfsal olarak değişiklik gösterir. Türkiye’nin sınıfsal yapısına baktığımızda ben emekçi kesimlerin bu riskleri almaya hazır olduğunu sanmıyorum. Alırsa bu riskleri sermaye kesiminin alacağını düşünüyorum. Bunun dışında kripto paralar ülkemizde yayılır mı, yayılabilir, ancak tek taraflı bir şey olarak bakmak doğru olmaz. Blockchain ile ilgilenen kesimden gelecek bir talep doğrultusunda yayılabilir, yani biz internetten alışverişimizi kredi kartı ile değil de kripto para
ile yapmak istiyoruz şeklinde bir talep gelir, süreç bu yönde evrilebilirse bizim online satış yapan
mağazalar tarafından yaygınlaştırılabilir. Ancak o zaman sokaktaki bir insanın, ya da emekçi kesimin
de kullanacağı bir para olabilir fakat bu da bir günde olacak bir şey değil, tabi ki zamana yayılarak
gelişecek bir durum.
Peki sizce Bitcoin fiat-para’nın yerini alabilir mi?
Almaya aday, ancak biraz önce söylediğim risk kaygılarının giderilmesine bağlı. Şu anda Bitcoin dolara endeksli bir para aslında, yani fiat-para özelliğine bir miktar bağlı bir paradan bahsediyoruz. Eğer biz bunu dolara endeksli şekilde değerlendirmeye devam edersek fiat-para’nın yerini alması kolay olmayacaktır. Bitcoin’in kendisinin bir değer ifade etmesi gerekir ve bunun için de belki son noktada olacak küresel bir düzenleme gerekebilir. Merkezi olan para birimlerinde kurumlar parayı bastığını topluma beyan ederler ve bunun bir karşılığı vardır, Bitcoin için ise böyle bir durum çok yok. Ancak Birleşmiş Milletler gibi bir kuruluş bu olaya el atarsa, ancak o zaman Bitcoin belki fiat-para’nın yerini alabilir.
Merkezi olmayan bir para birimi uzun vadede kabul görebilir mi?
Kapitalist sistem üzerinden devam edeceksek, Bitcoin yani küresel bir değerden bahsedeceksek ya da kapitalizm sonrası ama kapitalist özelliklere sahip bir sistem üzerinden gideceksek, paranın bir değişim aracı olma fonksiyonu devam edecekse Bitcoin de burada bir alternatif olmaya devam eder, merkezi otorite olmasa bile. Ancak hiç bir zaman bir doların ya da merkezi olan bir para biriminin yerini alamaz. Kapitalist bir dünya üzerinden gitmeyeceksek, daha ütopik bir dünya için konuşacak olursak da orada durum farklı olabilir. Orası bizim biraz daha hayal gücümüze kalmış bir şey. Mevcut durumda kapitalist bir sistem için konuşursak Bitcoin yaşayacaktır ancak mevcut merkezi para birimlerinin yerini tam anlamıyla alacağını düşünmüyorum.
Deflasyon oranı yüksek bir para biriminin kullanım alanı olabilir mi?
Değer kazanma paranın bir diğer fonksiyonuyla ilgili aslında.
Değişim amacı olmaktansa saklama aracı olarak görülmesi ve bu değer kazanma olayı Bitcoin’in önemli bir değer saklama aracı olarak kullanılmasına neden olacaktır.
Şu anda da bir altın para, yani borsadaki hisse senetleri gibi değişim aracı olmaktan çok saklama aracı olarak değerlendiriliyor. Bu da tabi saklama birimi olma özelliğidir paranın. Bu anlamda aslında Bitcoin paranın bir diğer temel fonksiyonunu da yerine getiriyor, bir değişim aracı olması, bir saklama birimi olması ve bir muhasebe birimi olması açısında. Tabii ki bu değer kazancı insanların da ilgisini çekiyor ve aslında çok bariz bir şekilde saklama aracı şeklinde kullanılmasına yol açıyor paranın. Bu belki de gelecekte daha önemli bir fonksiyon haline gelebilir değişim aracı olmasından ziyade.
Sorularımızı yanıtladığınız için çok teşekkür ederiz, eklemek istediğiniz bir şeyler var mı?
Aslında Bitcoin‘i serbest piyasa ekonomisi üzerinde değerlenen ya da değer kaybeden bir nesne olarak değerlendirmek yerine bir kamu politikası aracı olarak değerlendirmek gerekiyor. Uluslarüstü ya da ulusal bir politikanın aracı olabilir, yani blockchain üzerinde anlam ifade edecek mi? Bunların düzenlenmesi, kim tarafından düzenleneceği, güvenlik sorunlarının nasıl çözüleceği gibi sorular var. Bunlar tabii ki kamu müdahalesi gerektiren durumlar. Şu anda Amerikan ekonomisine baktığımızda bu gün 6.4 trilyon dolar gibi bir ticaret hacmi varken Bitcoin çok ufak bir hacme sahip. Bu pay artarsa eğer bir kamu müdahalesi de ister istemez gelecektir.
